Referat dr. Bronisława Orawca Wyśniego, honorowego mówcy XXVII Sejmu ZPPA
Dom Podhalan, Chicago, 31 sierpnia 2008 r.

Wielebni Księża, Dostojni Goscie,
Szanowni Państwo, Drodzy Podhalanie,

Serdecznie pozdrawiam delegatów na XXVII Sejm Związku Podhalan w Ameryce Północnej, pozdrawiam gorąco Podhalan z Polski, Kanady i Stanów Zjednoczonych! Dziękuję organizatorom za możliwość wystąpienia podczas dzisiejszej uroczystosci.

Spotykamy się na Bankiecie XXVII Sejmu ZPPA - organizacji, która jest jedną z najstarszych i najbardziej prężnie działających w Stanach Zjednoczonych. Przypomnę, że Związek Podhalan w Ameryce Północnej powstał w roku 1929. Mamy więc za sobą 79 lat chlubnej działalności naszej organizacji. Wiele pokoleń Podhalan pracowało na to, aby rozwijać kulturę, tradycję i obyczaj wypływający z regionalizmu góralskiego, aby krzewić polskość wśród ludności podhalańskiej i polonijnej osiadłej na gościnnej ziemi Waszyngtona.

Pozwólcie Państwo, że przytoczę słowa pierwszego prezesa Związku Podhalan Ameryki Północnej, Henryka Lokańskiego: "Związek Podhalan w Ameryce przez śmiałe wysunięcie naprzód swego góralskiego typu regionalnego i podniesienie wszystkich jego wartości obyczajowych i kulturalnych, uratował dla polskości w ogóle, a dla sprawy polskiej w Ameryce w szczególności, tysiące polskich rodzin góralskich, które szybkimi krokami zdążały w przepaść wynarodowienia. Dzisiaj nie tylko starsi, ale i młodzież żywo interesuje się polskością przez rozbudzoną w niej dumę narodową". Ojcowie nasi zbudowali świątynię i nazwali ją Związek Podhalan. Przekazali naszemu pokoleniu swój głęboko przemyślany testament, którym jest Konstytucja Związku Podhalan Ameryki Północnej, a my przekazujemy go jako dziedzictwo następnym młodym pokoleniom.

Ojciec Święty, Jan Paweł II w czasie swojej pierwszej pielgrzymki do Ojczyzny, składając hołd Królowej Podhala, Matce Bożej Ludźmierskiej, Królowej i Gaździnie Podhala, skierował do mieszkańców Podhala i Polonii pamiętne, zawsze aktualne, głębokie w treści słowa, które warto i na tej naszej uroczystości przytoczyć: "Aby stawszy się Amerykanami, nie przestali być góralami, ani oni, ani ich dzieci, ani wnuki". My jesteśmy Amerykanami i Polakami i nie przestaliśmy być góralami. Ani my, ani nasze dzieci i mamy nadzieję, że nie przestaną być góralami nasze wnuki. Ojciec Święty, Jan Paweł II przypominał ponadto: „Górale to jedyne w swoim rodzaju społeczeństwo, które nosi w sobie znamiona wielkiej polskiej tradycji, tak wielkiej, że trzeba ażeby ona trwała nadal, ażeby żaden obyczaj, żaden styl i moda współczesności tej wielkiej podhalańskiej tradycji nie zniszczyły i nie wyparły”. Są to słowa naszego ukochanego papieża śp. Jana Pawła II Wielkiego – największego Syna Narodu Polskiego, który swoją pokorą, dobrocią, świętością i charyzmą prowadził świat przez 26 lat pontyfikatu w duchu pokoju i poszanowania wzajemnego wszystkich ludzi na całym świecie. Jesteśmy dumni, że mieliśmy tak ogromne szczęście i honor żyć w okresie pontyfikatu Wielkiego Papieża, który był podziwiany i słuchany przez nas wszystkich. Mam nadzieję, że nauki Jana Pawła II będą drogowskazem dla nas - Podhalan oraz dla całej ludzkości, a Dobry Bóg nagrodzi naszego Ojca Świetego Jana Pawla II Wielkiego pelnia swej milosci i radosci.

Cieszy fakt, że prawa ręka Ojca Św. Jana Pawla II – ks. arcybiskub Stanisław Dziwisz - nasz rodak Podhalanin – został mianowany przez obecnego Papieża Benedykta XVI na stanowisko Metropolity Krakowskiego. Niedawno bo w czerwcu tego roku, mieliśmy ogromny zaszczyt i honor gościć ks. arcybiskuba Stanisława Dziwisza w Chicago i wielu z nas miało okazję aby choć przez chwilę porozmawiać z tym dostojnym gościem, naszym bratem góralem, z którego nauki i postawy czerpiemy wzór.

Drodzy zgromadzeni, podwaliną naszej działalności związkowej jest historyczna spuścizna i twórcza tradycja pokoleń jako fundament teraźniejszości i przyszłości. Utrzymywanie i świadome przekazywanie tak określonej tradycji jest obowiązkiem każdego członka ZPPA. W swym działaniu pozostajemy w bliskim związku z bratnimi organizacjami Zwiazku Podhalan w Polsce, Kanadzie oraz innych krajach świata.

My Podhalanie w USA stanowimy jedną zbiorowość, natomiast druga "gazduje" na ziemi naszych ojców w obliczu hal i górskich szczytów. Łaczy nas tozsamosc w jezyku, obyczaju, wspólnoty tradycji i historii, a takze wiara chrzescijanska. Ziemia podhalańska wydała wielu synów, którzy są naszą dumą i naszą inspiracją. Idee, które pozostawili nam nasi wielcy poprzednicy sa nadal aktualne. My, wspólczesni czlonkowie Zwiazku staramy sie twórczo je rozwijac.

Pozwólcie Panstwo, ze wspomne kilka wielkich podhalańskich nazwisk:
- Wladyslaw Orkan, zalozyciel Zwiazku Podhalan, to pisarz i twórca regionalizmu podhalanskiego;
- Kazimierz Przerwa Tetmajer - to poeta i pisarz, jeden z największych talentów swej epoki, który we wspaniałych wersach malował piękno górskiego krajobrazu i oddawał prozą koloryt góralskiej gwary. Był także zalozycielem Zwiazku Podhalan;
- Jakub Zachemski - pierwszy i dlugoletni prezes Zwiazku Podhalan, znakomity nauczyciel i wychowawca;
- general Andrzej Galica - twórca Pulków Strzelców Podhalanskich;
- Feliks Gwizdz - zolnierz i pisarz, prezes Zwiazku Podhalan;
- Augustyn Suski - poeta i twórca Konfederacji Tatrzanskiej;
- Antoni Zachemski - pisarz i poeta;
- ks. Ferdynand Machay - oredownik spraw polskiego Spisza i Orawy;
- Wladyslaw Pieronek - twórca Zwiazku Podhalan na Zywiecczyznie;
- Jan Plucinski - nauczyciel, milosnik Spisza, Orawy i Podhala;
- Jan Walach - artysta malarz i mentor górali slaskich;
- Michal Slowik "Dzwon" - poeta, piewca Pienin;
- ks. prof. Józef Tischner - filozof, pierwszy Kapelan Zwiazku Podhalan.

Wladyslaw Orkan we "Wskazaniach dla synów Podhala" napisał nastepujace slowa, które powinnismy wziac do serca: "Odzywam się do ciebie, synu Podhala, młodszy mój bracie, ty idący i ty, który przyjdziesz... Odzywam się prawem miłości tej ziemi, prawem serca. (...) Poznaj przeszłość Podhala nie tylko po wierzchu - poznaj pracę całą wieków, które Cię oto wydały. (...) Tradycja jest twoja godnością, twoją dumą, twoim szlachectwem, synu chłopski."

Warto powtórzyc za Orkanem inne znamienne slowa: "Dbaj o zachowanie spuscizny Twych ojców: rodzimej sztuki, rodzimej kultury. Zabiegaj o zamoznosc ziemi, z której wyrosles, i panstwa, albowiem Twój wlasny dobrobyt nie bedzie mial mocnego fundamentu, jesli Ojczyzna Twoja bedzie biedna i zagrozona. Nie przecinaj korzeni laczacych Cie z rodna ziemia - chocbys na krancach swiata sie znalazl. To tak, jakbys przecial zyly zywota."

Przywołam też postać Ks. Profesora Józefa Tischnera i jego piękne i jakże trafne słowa: "Jaki jest nasz obowiazek? O co nam chodzi? Nam, Drodzy moi, chodzi o czlowieka! Bo kultura góralska jest wielka nie przez to, ze jest góralska, ale przez to, ze jest ludzka. Ze z niej promieniuje prawda o czlowieku, o jego wierze, o jego nadziei. Celem tej kultury nie jest góralszczyzna, ale jest czlowieczenstwo. Taka jest prawda kultury góralskiej. Ona chce sluzyc czlowiekowi, chce swiadczyc czlowiekowi. Poprzez czlowieka chce swiadczyc Narodowi, chce swiadczyc Polsce. A to jest obowiazek sluzby. Bo kto chce byc wiekszy, niech sie nauczy sluzyc. Nie przychodzimy tu po to, aby nam sluzono, ale przychodzimy tu po to, zeby sluzyc tej Ziemi czym umiemy i jak umiemy." Ale w swojej publikacji zatytulowanej "Historia filozofii po góralsku" napisał tez: "Na pocątku wsędy byli górole, a dopiero pote porobiyli się Turcy i Zydzi. Górole byli tyz piyrsymi "filozofami". "Filozof" – to jest pedziane po grecku. Znacy telo co: "mędrol". A to jest pedziane po grecku dlo niepoznaki. Niby, po co mo fto wiedziec, jak bylo na pocatku? Ale Grecy to nie byli Grecy, ino górole, co udawali Greka. Bo na pocątku nie było Greków, ino wsędy byli górole".

Moi Kochani, musimy sie duchowo ubogacac, ksztalcic, udoskonalac, nie mozemy zasypywac naszych talentów. Nasze piekno jest takze w srodku, nie tylko na zewnatrz. Dbajmy wiec takze o bogactwo naszego wnetrza, naszej duszy myslacej.

Głęboko wierzę, że kultura i tradycja Skalnego Podhala - którą tak bardzo kochał nasz Wielki Papież - zjednoczą nas wszystkich w zgodnym działaniu w nadchodzacych latach. Niewątpliwie, przeżywamy ostatnio swojego rodzaju renesans góralszczyzny. Świadczą o tym imprezy organizowane w Domu Podhalan, uroczystości kościelne i państwowe oraz życie towarzyskie Podhalan. Serce rośnie z radości, kiedy widzi się braci górali w przepięknych, bogatych strojach, słyszy się śpiew i muzykę podhalańską oraz gwarę naszych ojców. Można powiedzieć, że Związek Podhalan się nie starzeje, jest wciąż atrakcyjny dla młodzieży, tej z Polski i tej urodzonej za Wielką Wodą. Kwitnie kultura, sztuka i tradycja naszego ukochanego Podhala.

Juz teraz gratuluję nowym władzom wybrania na szczytne stanowiska. Życzę wspaniałej współpracy dla rozkwitu kultury i tradycji narodowej. Niech nasze poczynania będą kierowane prawością sumienia i naszym gorąco bijącym, góralskim sercem. Jestem przekonany, że Związek Podhalan w Ameryce pójdzie obraną wysoką pyrcią działania i życia. Będzie przykładem dla innych organizacji polonijnych.

Chciałbym zaznaczyć, że jestem wieloletnim, dumnym członkiem ZPPA, a od 1994 r. pelnię także zaszczytną funkcję Lekarza Naczelnego ZPPA. Cieszę się, że mogę swoją wiedzą, umiejętnościami i doświadczeniem służyć naszej społeczności, m.in. poprzez akcje darmowych szczepień oraz badań dla Podhalan i Polonii, które organizuję i prowadzę. Szczepienia przeciw grypie sa prowadzone corocznie od 1994 r. na pólnocnej i poludniowej stronie miasta przez 2 - 4 dni. Ze szczepien skorzystalo do tej pory kilka tysiecy osób. Darmowe badania na cholesterol, lipidy, cisnienie, poziom cukru we krwi, otylosc oraz konsultacje kardiologiczne organizowane sa od 1996 r. Dzieki tego rodzaju akcjom medycznym wiele osób uniknelo groznych powiklan pogrypowych oraz nastepstw takich jak: zawal serca, udar mózgu, a czesto smierc. Wielokrotnie zabezpieczalem pod wzgledem medycznym imprezy organizowane przez ZPPA. Staram sie jak moge uzupelnic dzieki swojemu zawodowi oferte ZPPA. Wplesc potrzebne w kazdej organizacji elementy zdrowotne. Cieszy mnie zaufanie, jakie we mnie pokladaja moi pacjenci - wspólbracia górale. Nikt tak nie zrozumie jak "swój".

W trosce o nasza spolecznosc utworzyłem też "Fundusz Badań Chorób Serca Orawca", którego celem jest gromadzenie srodków koniecznych do prowadzenia badan w celu zmniejszenia ryzyka zagrozenia chorobami serca wsród Podhalan i Polonii. Podczas mojej prezesury Związku Lekarzy Polskich w Chicago powstał „Fundusz Egzaminacyjny ZLP”, utworzyłem "Fundację Sportową Orawca", a także powstał fundusz "Ku pamięci dra Aleksandra Rytla".

Szanowni Państwo, myśląc o sprawach zdrowotnych, nie chcę zapominać o bliskich memu sercu podhalańskich tradycjach i kulturze, dlatego chciałbym przy tej uroczystej okazji poinformować Panstwa o doniosłej dla sprawy góralskiej decyzji: z mojej inicjatywy w tym roku zostaje powołana "Fundacja Góralskich Posiadów doktora Orawca". Celem fundacji bedzie zabezpieczenie środków finansowych na organizację oraz przeprowadzanie góralskich posiadów, które zostały zapoczątkowane w 1991 roku w Polsce, a następnie kontynuowane zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak też w Polsce. Posiady zaspokajaja intelektualne potrzeby emigracji góralskiej w Stanach Zjednoczonych i rodaków zamieszkalych na Skalnym Podhalu. Podtrzymuja kulture, sztuke, tradycje oraz podhalanski obyczaj i góralski "zwyk nasyk ojców". Jest to zjawisko fenomenalne i niepowtarzalne w kulturze swiata. Celem posiadów jest, aby to piekno kultury krzewic, rozwijac i podnosic. Kwota zalozycielska fundacji w sumie $100,000 ustanowiona zostala z moich oszczednosci z okazji Jubileuszowych XX góralskich posiadów doktora Orawca. Odsetki z konta fundacji beda powiekszaly jej stan. Dotacje na fundację moga ponadto wplacac inni: prywatne osoby, organizacje społeczne czy biznesy polonijne i amerykańskie. Mam nadzieje, iz bedziemy sie spotykac na kolejnych posiadach. Juz dzisiaj zapraszam!

Szanowni Zebrani, a teraz z okazji XXVII Sejmu oraz uroczystego Bankietu ZPPA chciałbym na ręce prezesa ZPPA wręczyć od rodziny Orawców-Wyśnich prezent w postaci "Orła Białego". Jest to płaskorzeźba "Orła Białego", który jest najbardziej zbliżony do orła z lat 1919-1927, a także przypomina nieco orła Stanisława Poniatowskiego. Niech ten orzeł godnie zdobi naszą siedzibę związkową - Dom Podhalan i niech nam przypomina symbol naszego Państwa, naszą góralską "slebode" oraz nasze ukochane Tatry - gdzie orzeł skalny zawsze najlepiej sie czuł...Orzeł jest symbolem męstwa i mocy, majestatu i wzniosłości...

Moi Drodzy, na zakonczenie chciałbym wszystkim tu zebranym oraz braciom Podhalanom rozsianym po całym świecie, złożyć życzenia najlepszego zdrowia, wytrwałości i siły. Niech nadchodzące lata obfitują w szczęście i same sukcesy.

Zdjecia:

1. Dr n. med. Bronislaw Orawiec Wysni, honorowy mówca XXVII Sejmu ZPPA. Dom Podhalan, Chicago, 31 sierpnia 2008.

2. Dr Bronislaw Orawiec wrecza plaskorzezbe "Orla Bialego" prezesowi ZPPA Stanislawowi Zagata. Dom Podhalan, Chicago 2008.

3. Ks. dr Wladyslaw Zarebczan, Maria Bachleda, dr med. Bronislaw Orawiec, Wojciech Dorula, Anna Zalinska.

4. Lekarz ZPPA dr Bronislaw Orawiec Wysni, wiceprezes ZPPA Maria Krzeptowska Giewont, wiceprezes ZPPA Marian Bryja.

5. Dr n. med. Bronislaw Orawiec Wysni, mgr inz. Stanislaw Szaflarski Dziana.

6. Zdjecie pamiatkowe. Lekarz ZPPA dr Bronislaw Orawiec Wysni, wiceburmistrzowie Zakopanego Wojciech Solik oraz Jan Gasienica Walczak, wiceprezes ZPPA Maria Krzeptowska z mezem Andrzejem i synem Maciejem, królowa ZPPA Karolina Bzdyk.

7. Zdjecie pamiatkowe po Mszy sw. sejmowej przed kosciolem sw. Brunona. Chicago 2008.

8. Plaskorzezba "Orla Bialego", prezent rodziny Orawców Wysnich dla ZPPA.